toe

Mofers

Bieveugelik naamwaord

Lemma

toe /tù:/ > /tú:/

1. mit es eigesjap det me dao neet doorhaer kan kómmen of det me dao neet in kan gaon, lestig door te dringe

   Dooch die kraan 'ns toe; dalik löp 't bad euver.

   De winkel is noe toe; v'r zólle morge mótte gaon.

2. kort op einanger aangeslaote, mit min ruumdje daotösse

   Van ederein haet hae de toetste haore.

   Dao is 'n toe begrujjing in dae bós.

Aafbraeking

• toe

Net get anges gesjreve

• toe-

Synoniem

• geslaote

Antoniem

• aop

Aafleijinge

• toeheid
• halftoe, lóchtoe, watertoe
• toedoon, toedrejje, toeduje, toegaon, toehouwe, toeklatse, toeknakke, toekniepe, toemake, toemetsele, toenaegele, toenejje, toesmiete, toetummere, toetrèkke, toevoge

Verwantje wäörd

• aandrejje
• kómpak

Zagswies

• En doe en doe en doe kneep de koe häör gaat toe: Me mót neet te dök achterein de wäördjes en doe gebroeke (veural gezag taenge kinjer).
• gein oug toe höbbe gadj: bao kóntinu wakker op 't bèd gelaegen höbbe
• mitte ouge toe: sónger te kieke, moteloos, sónger oriëntatieperbleme
• 'n toe doeas: 'n aafgeslaote doeas, 'n doeas wo d'n dèksel op zitj
• toe haor(e): 'n haorbegrujjing wobie de haor kort opein staon
• toe höbbe: neet aop (in bedrief) zeen van winkels, gesjefter of kefees

  Wie kan 't det Tiesse vandaag zoea vreug toe haet? Normaal höbbe die väöl langer aop.

• toewe mis: 'ne mis wobie hieël min zich is
• toewe raenge: raenge wobie hieël väöl inèns oete lóch vèltj
• 'n oug/uigske toe doon/make: 'n ónregelmaotigheid verdrage

Verbuging

		inkelvaad						mieëvaad		predikatief
		mannelik		vrouwelik		ónziejig				geslechtelik		ónziejig
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison
positief	sjrif	toewe	toewen	toe		toe		toe		toe		toet
	IPA	/tùwə/	/tùwən/	/tù:/		/tú:/		/tù:/		/tú:/		/tú:t/	/tú:d/
kómparatief	sjrif	toewere	toeweren	toewer		toewer		toewer		toewer		toewert
	IPA	/tùwərə/	/tùwərən/	/tùwər/		/tùwər/		/tùwər/		/tùwər/		/tùwər̥t/	/tùwərd/
superlatief	sjrif	toetste	toetsten	toetste		toetste		toetste		toetste		toetste
	IPA	/tù:tstə/	/tù:tstən/	/tù:tstə/		/tù:tstə/		/tù:tstə/		/tù:tstə/		/tù:tstə/
partitief	sjrif											toets
	IPA											/tù:ts/	/tù:dz/

		inkelvaad	mieëvaad
flexieadverbiaal (positief)	sjrif	(wie) toets (toe)	(wie) toetj (geer)
	IPA	/wì: tù:ts tú:/	/wì: tù:c ʝ̊é:r/
flexieadverbiaal (kómparatief)	sjrif	(wie) toewers (toe)	(wie) toewertj (geer)
	IPA	/wì: tùwər̥s tú:/	/wì: tùwər̥c ʝ̊é:r/

Raod

Hiebaove steit de nujer oetspraok; de aaj vorm zeen oetsloetendj mit stoeattoean. De flexieadverbiale waeren ouch oetgespraoke mit sleiptoean.

In anger spraoke

[1]

Fins: suljettu(fi:) Frans: fermé(fr:), clos(fr:) Ingels: closed(en:), shut(en:) Malagassisch: akatona(mg:), akimpy(mg:), arindrina(mg:) Nederlandjs: dicht(nl:), toe, gesloten(nl:)

Pruus: geschlossen(de:), zu(de:) Spaans: cerrado Welsh (Wales): ar gau(cy:) Zweeds: stängd, sluten

[2]

Fins: tiheä Frans: dense Grieks (nuuj): αδιαπέραστος(el:) Ieslandjs: þéttur(is:), þykkvaxinn(is:) Ingels: dense Nederlandjs: dicht(nl:)

Noors (Bokmål): tett(no:) Noors (Nuujnoors): tett(nn:) Pruus: dicht(de:) Sjinees: 密(zh:), 靉(zh:), 靆(zh:) Spaans: denso Zweeds: tät

Biewaord

Lemma

toe /tù:/

1. guuef aan det 't geneumdje de grens van get vörmp

Raod

Dit waord kump meis veur es 'n achtergestèldj biewaord nao 't veurzitsel "toet".

't Wuuert noeatj gebroek in samespeel mit 't veurzitsel "nao". Daoveur waere anger kónstruksjes gebroek:

• Waar ga je naartoe? = Wo geis toe op aan? of Wo geis toe haer?
• Zij zijn naar huis toe gegaan. = Zie zeen heives gegange.

Aafbraeking

• toe

Aafleijinge

• toe-
• altoe, rechtoedoor, tomme-nag-aan-toe, ummertoe, verdöldj-nag-aan-toe

Zagswies

• d'raan toe gaon: op 'n normaal meneer verloupe, zoea gaon wie 't normaal geit (Nederlandjs: reilen en zeilen)

  Ich vraog mich toch aaf wie det bie die in 't hoeshaje d'raan toe geit.

• Det is toet dao aan toe: Det num ich veur leef al is 't verwietbaar.

  Des toe taenge mich sjrieëfs is toet dao aan toe, meh des toe zoea kwaod euver bèstemoder kals kan ich neet aanhuuere.

• toet dan toe: toetaan 't aangegaeve moment det nag mót kómme
• toet noe toe: toetaan dit moment

  Toet noe toe höb ich nannieks zinvols oet dae gek huuere kómme.

In anger spraoke

[1]

• Nederlandjs: toe

Biewaord

Neet-lemma

toe /tù:/ > /tú:/

1. (neet-lemma) op 'n [↑] meneer

Aafbraeking

• toe

Verbuging

		adverbiaal
		radikaal	liaison
positief	sjrif	toe
	IPA	/tú:/
kómparatief	sjrif	toewer
	IPA	/tùwər/
superlatief	sjrif	toetste
	IPA	/tù:tstə/

Bieveugelik naamwaord

Neet-lemma

toe /tù:/

1. (neet-lemma) vrouwelike vorm inne positief van toe
2. (neet-lemma) mieëveljelike vorm inne positief van toe

Aafbraeking

• toe

Biewaord

Neet-lemma

toe /tù: ~ tu̽/

1. (neet-lemma) vorm mit thornversjuving van doe

Raod

Allewiel kump deze vorm ouch veur in ómstenjigheje wo normaal gèn thornversjuving optruuedj.

Aafbraeking

• toe

Persuuenlik veurnaamwaord

Neet-lemma

toe /tú: ~ tu̽/

1. (neet-lemma) vorm mit thornversjuving van doe

   Höbs toe waal 'ns gezeen wie dae oetzuutj?

Aafbraeking

• toe

Aafleijinge

• toezelf

Voogwaord

Neet-lemma

toe /tù: ~ tu̽/

1. (neet-lemma) (óngersjikkendj) vorm mit thornversjuving van doe

Raod

Allewiel kump deze vorm ouch veur in ómstenjigheje wo normaal gèn thornversjuving optruuedj.

Aafbraeking

• toe

Verveuging

		voogwaord		persoean
vrie	sjrif	toe
	IPA	/tù:/
2 iv.	sjrif	toes		te se
	IPA	/tù:s/		/(t)ə/
2 mv.	sjrif	toetj		g'r
	IPA	/tù(:)c/		/çə̽r/