Naar inhoud springen

doe

Van Wiktionary

Algemein Gesjreve Limburgs

[bewirk]

Biewaord

[bewirk]

doe (Nederlands: toen)

Persuunlik veurnaamwaord

[bewirk]

doe (Nederlands: gij, jij)

Varrejasie

Voogwaord

[bewirk]

doe (Nederlands: nadat)


Dezen ingank haet nog gein doorverwiezinge nao anger móndaarde.
Doe kans Wiktionair helpe door die toe te voge


Mofers

[bewirk]

Persuuenlik veurnaamwaord

[bewirk]

Lemma

[bewirk]

doe /dú: ~ du̽/

  1. (nominatief, twieëdje persoean, inkelvaad) verwies nao d'n óntvenger (loesterieër) of de laezer
    Doe mós det zelf doon; dao hulp tich geine mit.
Raod

"doe" gebroek me taenge jónger luuj of luuj wo m'n 'ne goje vrundjsjap mit haet; de belaefdje vorm is "geer".

Aafbraeking
  • doe
Synonieme
Aafleijinge
Zagswies
  • doe zègke (taengen emes): emes aanspraeke mit doe en dich (en neet geer en uch)
  • Noe doe, dan ich: Dit wuuert gebroek wen de spraeker spraokeloos is euver waat juus gezag is geworen en de loesterieër(s) dinkelik ouch.
Vermeljing
  • Bakkes, Pierre: Mofers Waordebook, Stichting Mofers Waordebook (2007); p. 102.

Grammaer

[bewirk]

't Waord doe wuuert döks ónbeklemtoeandj oetgespraoken es se of te. 't Waord te is d'n aadste vorm, mer allewiel klink veural se:

  • Waat höbs te dichzelf noe weer aangedaon?
  • Wie mèns se det?

Benaodrök wuuert de vorm toe gebroek nao e wirkwaord:

  • Mós toe det gans allein doon; wo is dae Wiel?

't Waord doe broek me wen 't 't óngerwerp vanne zats is; nao 't veurzitsel es, broek me zowaal dich (mit thornversjuving: tich) of doe (of toe), boete wen 't wuuert benaodrök of wuuert veuraafgegange door 'n biezats:

  • Wimke is eine kop klènder es tich. of Wimke is eine kop klènder es toe.
  • Waem haet gewónne? - Det lieks toe te zeen.
  • Dem waat t'r zeuk bös toe! (biezats, dus doe)
  • De bèste verkuiper blieks toe te zeen. (benaodrök, dus doe)

't Waord dich is noeatj óngerwerp van 'ne zats: Dich höbs ... of Bös dich ... kump in Mofert neet veur.

Veur naodrök te ligke kan me de paragogische sjwa toeveuge:

  • Waem mèns se det det gedaon haet? - Det bös toe-e!

De paragogische sjwa kan m'n ouch toeveugen anen accusatief:

  • Neet allein iche; ouch diche!
  • Det glaas waat dao steit is nag van diche.

E deil wirkwäörd, worónger dunke, broeke neet de nominatief doe, meh d'n accusatief dich:

  • Dich tunk det waal, mer ich vinj det neet!

De biebehuuerendje bezittelike veurnaamwäörd zeen: diene(n) (mannelik), dien (vrouwelik, mieëvaad), die(n) (ónziejig attributief) en ('t) dient (ónziejig predikatief):

  • Haet diene miens die ganse badkamer verboedj?
  • Det glaas is 't dient. (Det is die glaas. - Det glaas is van dich.)

Taofel

[bewirk]
inkelvaad mieëvaad
1e pers. 2e pers. ↑2e pers. 3e pers. m. 3e pers. v. 3e pers. ó. 1e pers. 2e pers. 3e pers.
nom. sjrif ich
iche
doe geer hae
dae
het
det
die
zie
det veer geer zie
die
IPA /ɪç/
/ɪçe/
/dú:/ /ʝé:r/ /hɛ́:/
/dɛ́:/
/hæt/
/dæt/
/dì:/
/zí:/
/dæt/ /vé:r/ /ʝé:r/ /zí:/
/dì:/
acc. sjrif mich dich
tich
uch dem
'm
ós uch häör
IPA /mɪç/ /dɪç/
/tɪç/
/øç/ /dæ̀m/
/ə̽m/
/ʊs/ /øç/ /hœ́:r/
loc. sjrif mienentj dienentj eurentj zienentj ozentj eurentj häörentj
IPA /mí:neɲ̊c/ /dí:neɲ̊c/ /ø̀:reɲ̊c/ /zí:neɲ̊c/ /ó:zəɲ̊c/ /ø̀:reɲ̊c/ /hœ́:reɲ̊c/
dat. sjrif meer
m'r
deer
teer
d'r
t'r
uch dem
hem
'm
ós uch häör
IPA /mé:r/
/mə̽r/
/dé:r/
/té:r/
/də̽r/
/tə̽r/
/øç/ /dæ̀m/
/hæ̀m/
/ə̽m/
/ʊs/ /øç/ /hœ́:r/
nom. enc. sjrif 'ch toe
te
se
de
g'r d'r
t'r
't v'r g'r ze
IPA /ə̽x/ /tú:/
/tə/
/sə/
/də̽/
/ɣə̽r/ /də̽r/
/tə̽r/
/ə̽t/ /və̽r/ /ɣə̽r/ /zə/
refl. sjrif michzelf dichzelf uchzelf zichzelf ószelf uchzelf zichzelf
häörzelf
IPA /mɪçz̥æ̀le̽f/ /dɪçz̥æ̀le̽f/ /øçz̥æ̀le̽f/ /zɪçz̥æ̀le̽f/ /ʊz̥æ̀le̽f/ /øçz̥æ̀le̽f/ /zɪçz̥æ̀le̽f/
/hœ́:rzæ̀le̽f/

In anger spraoke

[bewirk]

[1]

bewirk
  • Algemein Gesjreve Limbörgs: doe


[doe zègke]

bewirk


Biewaord

[bewirk]

Lemma

[bewirk]

doe /dù: ~ du̽/

  1. op of achter 'n aangegaeve tiedspuntj in 't vergangene
Raod

De variant mit thornversjuving (toe) wuuert allewiel op eder meugelike plaats gebroek.

Aafbraeking
  • doe
Variaasje
Verwantje wäörd
Zagswies
  • En doe en doe en doe kneep de koe häör gaat toe: Me mót neet te dök achterein de wäördjes en doe gebroeke (veural gezag taenge kinjer).
Vermeljing
  • Bakkes, Pierre: Mofers Waordebook, Stichting Mofers Waordebook (2007); p. 102.

In anger spraoke

[bewirk]
bewirk
  • Algemein Gesjreve Limbörgs: doe


Voogwaord

[bewirk]

Lemma

[bewirk]

doe /dù: ~ du̽/

  1. (synoniem) (óngersjikkendj) anger waord veur wie (op 't (vergange) tiedspuntj det)
Raod

De variant mit thornversjuving (toe) wuuert ouch op eder meugelike plaats gebroek.

Of 't gebroek van "doe" es e voogwaord oearsprunkelik is vèltj te betwiefele. Dinkelik broekdje m'n hie ieëre allein "wie" veur.

Aafbraeking
  • doe
Variaasje
Verwantje wäörd

Verveuging

[bewirk]
voogwaord persoean
vrie sjrif doe
IPA /dù:/
2 iv. sjrif doets te
se
IPA /dù:ts/ /(t)ə/
2 mv. sjrif doetj g'r
IPA /dù(:)c/ /çə̽r/
Raod

Allewiel kump in 't inkelvaad ouch de vorm does veur.