doe

Algemein Gesjreve Limburgs

Biewaord

doe (Nederlands: toen)

• Mofers: doe\

Persuunlik veurnaamwaord

doe (Nederlands: gij, jij)

• Hessels: dzjië
• Mestreechs: diech
• Mofers: doe~
• Remunjs: doe
• Tungers: dzjie
• Valkebergs: doe, diech
• Venloos: doe, dich
• Wieërts: doe, geej

Varrejasie

• de, te

Voogwaord

doe (Nederlands: nadat)

Dezen ingank haet nog gein doorverwiezinge nao anger móndaarde. Doe kans Wiktionair helpe door die toe te voge

Mofers

Persuuenlik veurnaamwaord

Lemma

doe /dú: ~ du̽/

1. (nominatief, twieëdje persoean, inkelvaad) verwies nao d'n óntvenger (loesterieër) of de laezer

   Doe mós det zelf doon; dao hulp tich geine mit.

Raod

"doe" gebroek me taenge jónger luuj of luuj wo m'n 'ne goje vrundjsjap mit haet; de belaefdje vorm is "geer".

Aafbraeking

• doe

Synonieme

• se, te, toe

Aafleijinge

• doezelf

Zagswies

• doe zègke (taengen emes): emes aanspraeke mit doe en dich (en neet geer en uch)
• Noe doe, dan ich: Dit wuuert gebroek wen de spraeker spraokeloos is euver waat juus gezag is geworen en de loesterieër(s) dinkelik ouch.

Vermeljing

• Bakkes, Pierre: Mofers Waordebook, Stichting Mofers Waordebook (2007); p. 102.

Grammaer

't Waord doe wuuert döks ónbeklemtoeandj oetgespraoken es se of te. 't Waord te is d'n aadste vorm, mer allewiel klink veural se:

• Waat höbs te dichzelf noe weer aangedaon?
• Wie mèns se det?

Benaodrök wuuert de vorm toe gebroek nao e wirkwaord:

• Mós toe det gans allein doon; wo is dae Wiel?

't Waord doe broek me wen 't 't óngerwerp vanne zats is; nao 't veurzitsel es, broek me zowaal dich (mit thornversjuving: tich) of doe (of toe), boete wen 't wuuert benaodrök of wuuert veuraafgegange door 'n biezats:

• Wimke is eine kop klènder es tich. of Wimke is eine kop klènder es toe.
• Waem haet gewónne? - Det lieks toe te zeen.
• Dem waat t'r zeuk bös toe! (biezats, dus doe)
• De bèste verkuiper blieks toe te zeen. (benaodrök, dus doe)

't Waord dich is noeatj óngerwerp van 'ne zats: Dich höbs ... of Bös dich ... kump in Mofert neet veur.

Veur naodrök te ligke kan me de paragogische sjwa toeveuge:

• Waem mèns se det det gedaon haet? - Det bös toe-e!

De paragogische sjwa kan m'n ouch toeveugen anen accusatief:

• Neet allein iche; ouch diche!
• Det glaas waat dao steit is nag van diche.

E deil wirkwäörd, worónger dunke, broeke neet de nominatief doe, meh d'n accusatief dich:

• Dich tunk det waal, mer ich vinj det neet!

De biebehuuerendje bezittelike veurnaamwäörd zeen: diene(n) (mannelik), dien (vrouwelik, mieëvaad), die(n) (ónziejig attributief) en ('t) dient (ónziejig predikatief):

• Haet diene miens die ganse badkamer verboedj?
• Det glaas is 't dient. (Det is die glaas. - Det glaas is van dich.)

Taofel

		inkelvaad						mieëvaad
		1e pers.	2e pers.	↑2e pers.	3e pers. m.	3e pers. v.	3e pers. ó.	1e pers.	2e pers.	3e pers.
nom.	sjrif	ich ↓iche	doe	geer	hae dae	het det die ↑zie	det	veer	geer	zie die
	IPA	/ɪç/ /ɪçe/	/dú:/	/ʝé:r/	/hɛ́:/ /dɛ́:/	/hæt/ /dæt/ /dì:/ /zí:/	/dæt/	/vé:r/	/ʝé:r/	/zí:/ /dì:/
acc.	sjrif	mich	dich tich	uch	dem 'm			ós	uch	häör
	IPA	/mɪç/	/dɪç/ /tɪç/	/øç/	/dæ̀m/ /ə̽m/			/ʊs/	/øç/	/hœ́:r/
↑loc.	sjrif	mienentj	dienentj	eurentj	zienentj			ozentj	eurentj	häörentj
	IPA	/mí:neɲ̊c/	/dí:neɲ̊c/	/ø̀:reɲ̊c/	/zí:neɲ̊c/			/ó:zəɲ̊c/	/ø̀:reɲ̊c/	/hœ́:reɲ̊c/
†dat.	sjrif	meer m'r	deer teer d'r t'r	uch	dem hem 'm			ós	uch	häör
	IPA	/mé:r/ /mə̽r/	/dé:r/ /té:r/ /də̽r/ /tə̽r/	/øç/	/dæ̀m/ /hæ̀m/ /ə̽m/			/ʊs/	/øç/	/hœ́:r/
nom. enc.	sjrif	'ch	toe te se ↓de	g'r	d'r t'r	't		v'r	g'r	ze
	IPA	/ə̽x/	/tú:/ /tə/ /sə/ /də̽/	/ɣə̽r/	/də̽r/ /tə̽r/	/ə̽t/		/və̽r/	/ɣə̽r/	/zə/
refl.	sjrif	michzelf	dichzelf	uchzelf	zichzelf			ószelf	uchzelf	zichzelf häörzelf
	IPA	/mɪçz̥æ̀le̽f/	/dɪçz̥æ̀le̽f/	/øçz̥æ̀le̽f/	/zɪçz̥æ̀le̽f/			/ʊz̥æ̀le̽f/	/øçz̥æ̀le̽f/	/zɪçz̥æ̀le̽f/ /hœ́:rzæ̀le̽f/

In anger spraoke

[1]

bewirk

• Algemein Gesjreve Limbörgs: doe

Arabisch: أنت(ar:) Bengaals: আপনি(bn:), তুই(bn:), তুমি(bn:) Bölgaars: ти(bg:) Catalaans: tu(ca:) Frans: tu(fr:) Grieks (nuuj): εσύ(el:) Hindi: तुम(hi:), तू(hi:) Ieslandjs: þú(is:) Ingels: you(en:), thou(en:) Japans: あなた(ja:)

Koreaans: 당신(ko:), 너(ko:) Letien: tu(la:) Lets: tu(lv:) Litouws: tu(lt:) Luuksembörgs: du Macedonisch: ти(mk:) Nahuatl (klassiek): tehhuatl(nah:), ti-(nah:) Nederlandjs: jij(nl:), je(nl:), gij, ge Oekraïens: ти(uk:) Portegees: tu(pt:)

Pruus: du(de:) Remeens: tu(ro:) Russisch: ты(ru:) Servisch: ти(sr:) Sjinees: 乃(zh:), 爾(zh:), 你(zh:), 您(zh:) Spaans: tú Tagalog: ikaw(tl:), ka(tl:) Witrussisch: ты(be:) Zweeds: du(sv:)

[doe zègke]

bewirk

• Algemein Gesjreve Limbörgs: doewe
• Frans: tutoyer
• Ieslandjs: þúa
• Nederlandjs: tutoyeren
• Pruus: duzen
• Slowaaks: tykať
• Zweeds: dua

Biewaord

Lemma

doe /dù: ~ du̽/

1. op of achter 'n aangegaeve tiedspuntj in 't vergangene

Raod

De variant mit thornversjuving (toe) wuuert allewiel op eder meugelike plaats gebroek.

Aafbraeking

• doe

Variaasje

• toe, ↓toen

Verwantje wäörd

• dan, den, ieëre

Zagswies

• En doe en doe en doe kneep de koe häör gaat toe: Me mót neet te dök achterein de wäördjes en doe gebroeke (veural gezag taenge kinjer).

Vermeljing

• Bakkes, Pierre: Mofers Waordebook, Stichting Mofers Waordebook (2007); p. 102.

In anger spraoke

bewirk

• Algemein Gesjreve Limbörgs: doe

Albanees: atëherë(sq:) Frans: alors Ieslandjs: síðan, þá(is:) Ingels: then(en:)

Nederlandjs: toen Pruus: dann Spaans: después Zweeds: då

Voogwaord

Lemma

doe /dù: ~ du̽/

1. (synoniem) (óngersjikkendj) anger waord veur wie (op 't (vergange) tiedspuntj det)

Raod

De variant mit thornversjuving (toe) wuuert ouch op eder meugelike plaats gebroek.

Of 't gebroek van "doe" es e voogwaord oearsprunkelik is vèltj te betwiefele. Dinkelik broekdje m'n hie ieëre allein "wie" veur.

Aafbraeking

• doe

Variaasje

• toe, ↓toen

Verwantje wäörd

• den, dewiel, noe, wen

Verveuging

		voogwaord		persoean
vrie	sjrif	doe
	IPA	/dù:/
2 iv.	sjrif	doets		te se
	IPA	/dù:ts/		/(t)ə/
2 mv.	sjrif	doetj		g'r
	IPA	/dù(:)c/		/çə̽r/

Raod

Allewiel kump in 't inkelvaad ouch de vorm does veur.