die

Mofers

Aanwiezendj veurnaamwaord

Lemma

die /dì:/

1. (inkelvaad, nominatief, distaal) verwies nao 'n zaak of e veurwerp det grammatikaal vrouwelik is en zich neet drek inne ómgaeving, d'n tied of de gedachte bevindj

   Die kaart zeen neet gesjik veur mit oet te kaarte!

2. (mieëvaad, nominatief, distaal) verwies nao 'n zaak of e veurwerp det grammatikaal mieëveljig is en zich neet drek inne ómgaeving, d'n tied of de gedachte bevindj

   Die luuj wete gaar neet waat zie zègke.

3. (inkelvaad, nominatief, distaal) verwies nao get det es bekindj vróngerstèldj wuuert

   Die kat vanne naobers ligk ummer bie ós ane deur te kratse veur in te kómme.

4. (mieëvaad, nominatief, distaal) verwies nao get det es bekindj vróngerstèldj wuuert

   Die hoezer die daen diekke zich gezatj haet staon dao sónger vergunning.

Aafbraeking

• die

Grammaer

Veur naodrök te ligke kan m'n 't aanwiezendj veurnaamwaord kómbinere mit 'n ónbestump veurnaamwaord (döks versterk mit e biewaord): Die ein vrouw dao, kins toe die?

Veur oetligk euvere vörm op "geen-", 't biewaord "dao" enne thornversjuving, zuuch: dae.

Taofel

distaal		mannelik		vrouwelik		ónziejig		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison
nominatief	sjrif	dae	(daen)	die		det		die
	IPA	/dɛ́:/	(/dɛ́:n/)	/dì:/		/dæt/	/dæd/	/dì:/
akkuzatief datief	sjrif	daen		die		det		die
	IPA	/dɛ̀:n/		/dì:/		/dæt/	/dæd/	/dì:/
spatiaal	sjrif	†gene	†genen	†geen		†gee	†geen	†geen
	IPA	/ʝé:ne/	/ʝé:nen/	/ʝè:n/		/ʝé:/	/ʝé:n/	/ʝè:n/
distaal mit thornversjuving		mannelik		vrouwelik		ónziejig		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison
nominatief	sjrif	tae	(taen)	tie		tet		tie
	IPA	/tɛ́:/	(/tɛ́:n/)	/tì:/		/tæt/	/tæd/	/tì:/
akkuzatief datief	sjrif	taen		tie		tet		tie
	IPA	/tɛ̀:n/		/tì:/		/tæt/	/tæd/	/tì:/
proximaal		mannelik		vrouwelik		ónziejig		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison
nominatief	sjrif	deze	dezen	dees		dit		dees
	IPA	/dé:ze/	/dé:zen/	/dè:s/	/dè:z/	/dɪt/	/dɪd/	/dè:s/	/dè:z/
genitief	sjrif	†deze	†dezen	†dezer		†deze	†dezen	†dezer
	IPA	/dé:ze/	/dé:zen/	/dé:zer/		/dé:ze/	/dé:zen/	/dé:zer/
proximaal mit thornversjuving		mannelik		vrouwelik		ónziejig		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison
nominatief	sjrif	teze	tezen	tees		tit		tees
	IPA	/té:ze/	/té:zen/	/tè:s/	/tè:z/	/tɪt/	/tɪd/	/tè:s/	/tè:z/
genitief	sjrif	†teze	†tezen	†tezer		†teze	†tezen	†tezer
	IPA	/té:ze/	/té:zen/	/té:zer/		/té:ze/	/té:zen/	/té:zer/

In anger spraoke

[1]

• Frans: cette
• Ingels: that
• Nederlandjs: die
• Pruus: jene
• Zweeds: den, den där

[2]

• Frans: ces
• Ingels: those
• Nederlandjs: die
• Pruus: jene
• Zweeds: de, de där

Betrèkkelik veurnaamwaord

Lemma

die /dì:/

1. vrouwelike vorm van dae
2. mieëveljige vorm van dae

Aafbraeking

• die

Verveuging

		voogwaord		persoean
vrie	sjrif	die
	IPA	/dì:/
2 iv.	sjrif	diets		te se
	IPA	/dì:ts/		/(t)e/
2 mv.	sjrif	dietj		g'r
	IPA	/dì(:)c/		/çe̽r/

Wiejer kumps nag de nujere vorm dies veur inplaats diets.

Lidwaord

Lemma

die /dì: ~ di̽/

1. vrouwelike vorm van dae
2. mieëveljige vorm van dae

Aafbraeking

• die

Variaasje

• (onbenaodrök) de

Raod

Wie alle beklemtoeandje lidwäörd nump 't gebroek aaf en wuuert t'r ummer mieë vervange doren ónbeklemtoeandje vorm "de", mit es oetzunjering wen 't waord opgevolg wuuert door e waord op 'ne klinker: die aaj vrouwlje.

Veur wiejeren oetligk, zuuch: dae.

Aafleijinge

• diezelvendje

Verwantje wäörd

• het, zie

Verbuging

		mannelik		vrouwelik		ónziejig		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison
ónbenaodrök	sjrif	de	d'n	de		't		de
		†d'r
	IPA	/də/	/dən/	/də/	/d/	/ət/	/əd/	/də/	/d/
		/dər/
gróndjvorm	sjrif	dae	(daen)	die		det		die
	IPA	/dɛ́:/	(/dɛ́:n/)	/dì:/		/dæt/	/dæd/	/dì:/
akkuzatief datief	sjrif	daen		die		det		die
	IPA	/dɛ̀:n/		/dì:/		/dæt/	/dæd/	/dì:/
nao veurzitsel	sjrif	†g'ne	†g'nen	†g'n		†ge	†g'n	†ge †g'n
	IPA	/ɣənə/	/ɣənən/	/ɣən/		/ɣə/	/ɣən/	/ɣ(ə)/ /ɣən/
mit thornversjuving		mannelik		vrouwelik		ónziejig		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison
ónbenaodrök	sjrif	te	t'n	te		't		te
		†t'r
	IPA	/tə/	/tən/	/tə/	/t/	/ət/	/əd/	/tə/	/t/
		/tər/
gróndjvorm	sjrif	tae	(taen)	tie		tet		tie
	IPA	/tɛ́:/	(/tɛ́:n/)	/tì:/		/tæt/	/tæd/	/tì:/
akkuzatief datief	sjrif	taen		tie		tet		tie
	IPA	/tɛ̀:n/		/tì:/		/tæt/	/tæd/	/tì:/

In anger spraoke

[1]

• Frans: la, l'
• Ingels: the
• Nederlandjs: de
• Pruus: die
• Spaans: la
• Zweeds: -en, den

[2]

• Frans: les
• Ingels: the
• Nederlandjs: de
• Pruus: die
• Spaans: las, los
• Zweeds: -na, -en, den

Persuuenlik veurnaamwaord

Lemma

die /dì:/

1. (synoniem) anger waord veur het
2. (synoniem) anger waord veur zie

Raod

"die" is 'nen algemeine vorm veur "het" en "zie" en wuuert ouch gebroek es objeksvorm ter vervanging van "dem" en "häör". Dao is gènne liaisonvorm.

Wiejer wuuert "die" gebroek es versterking bie 't bezittelik veurnaamwaord "häör": die häör(e): Die häör kleier ligke nag boete bie 't voetbalveldj.

Aafbraeking

• die

Verwantje wäörd

• zien, ziene
• häör, häöre

Taofel

		inkelvaad						mieëvaad
		1e pers.	2e pers.	↑2e pers.	3e pers. m.	3e pers. v.	3e pers. ó.	1e pers.	2e pers.	3e pers.
nom.	sjrif	ich ↓iche	doe	geer	hae dae	het det die ↑zie	det	veer	geer	zie die
	IPA	/ɪç/ /ɪçe/	/dú:/	/ʝé:r/	/hɛ́:/ /dɛ́:/	/hæt/ /dæt/ /dì:/ /zí:/	/dæt/	/vé:r/	/ʝé:r/	/zí:/ /dì:/
acc.	sjrif	mich	dich tich	uch	dem 'm			ós	uch	häör
	IPA	/mɪç/	/dɪç/ /tɪç/	/øç/	/dæ̀m/ /ə̽m/			/ʊs/	/øç/	/hœ́:r/
↑loc.	sjrif	mienentj	dienentj	eurentj	zienentj			ozentj	eurentj	häörentj
	IPA	/mí:neɲ̊c/	/dí:neɲ̊c/	/ø̀:reɲ̊c/	/zí:neɲ̊c/			/ó:zəɲ̊c/	/ø̀:reɲ̊c/	/hœ́:reɲ̊c/
†dat.	sjrif	meer m'r	deer teer d'r t'r	uch	dem hem 'm			ós	uch	häör
	IPA	/mé:r/ /mə̽r/	/dé:r/ /té:r/ /də̽r/ /tə̽r/	/øç/	/dæ̀m/ /hæ̀m/ /ə̽m/			/ʊs/	/øç/	/hœ́:r/
nom. enc.	sjrif	'ch	toe te se ↓de	g'r	d'r t'r	't		v'r	g'r	ze
	IPA	/ə̽x/	/tú:/ /tə/ /sə/ /də̽/	/ɣə̽r/	/də̽r/ /tə̽r/	/ə̽t/		/və̽r/	/ɣə̽r/	/zə/
refl.	sjrif	michzelf	dichzelf	uchzelf	zichzelf			ószelf	uchzelf	zichzelf häörzelf
	IPA	/mɪçz̥æ̀le̽f/	/dɪçz̥æ̀le̽f/	/øçz̥æ̀le̽f/	/zɪçz̥æ̀le̽f/			/ʊz̥æ̀le̽f/	/øçz̥æ̀le̽f/	/zɪçz̥æ̀le̽f/ /hœ́:rzæ̀le̽f/

Zelfstenjig naamwaord

Lemma

die v /dì:/

1. (liefdeil) 't deil van 't mienselik bein tösse de häöp en kneen (mit naam d'n achterkantj)

Raod

Dit waord wuuert neet algemein gebroek; meis verwies me nao dit deil van 't lief mit 't waord "baovebein".

Aafbraeking

• die

Variaasje

• †diech

Verwantje wäörd

• diekbein, sjoeat

Verbuging

		inkelvaad		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison
nom.	sjrif	die		dieje	diejen
	IPA	/dì:/		/dìje/	/dìjen/
dim.	sjrif	dieke	dieken	diekes
	IPA	/dì:kʲe/	/dì:kʲen/	/dì:kʲes/	/dì:kʲez/

In anger spraoke

• Fins: reisi
• Frans: cuisse v
• Ieslandjs: læri ó
• Ingels: thigh
• Nederlandjs: dij g
• Pruus: Schenkel m
• Spaans: muslo m
• Zweeds: lår ó

Bezittelik veurnaamwaord

Neet-lemma

die /dí:/

1. (neet-lemma) ónziejige vorm van dien

Aafbraeking

• die