hóndj

'nen hóndj

Mofers

Zelfstenjig naamwaord

Lemma

hóndj m /hʊ́ɲɟ/

1. (bieëster) Canis lupus familiaris: e roufbieës det vanne wouf aafstamp en es hoesdeer gehaje wuuertj

Aafbraeking

• hóndj

Synonieme

• ↓kielf, ↓kiellef, woef

Aafleijinge

• hónje
• hónjsaap, hónjsbak, hónjsdaag, hónjskäök, hónjsker, hónjskloeat, hónjskoeaj, hónjskoet, hónjskringdje, hónjsmeug, hónjspot, hónjsras, hónjsroeas, hónjsvoor, hónjsvot, hónjsvrek, hónjswaer
• blinjenhóndj, bóshóndj, driefhóndj, hoeshóndj, kirmeshóndj, rashóndj, sjieëpershóndj, sjoeathóndj, waakhóndj, windjhóndj, zieëhóndj, zweinhóndj

Verwantje wäörd

• blaffe, bletsje, bloeffe, fjoenke, hule, joenkere, kaffe, keffe
• knaok, poezel
• afghaan, assebakras, fiks, giezzel, herder, kanis, löbbes, piensjer, poeddel, raekel, takske, teef

Zagswies

• bekindj zeen/staon wie 'ne bóntjen hóndj: euveral bekindj staon wie 'ne verloupen tuup
• get aafsjödde wie 'nen hóndj de raenge
• Daen hóndj kan laezen en sjrieve: Daen hóndj haet 'n dudelike, eige persuuenlikheid.
• Dao is nannoeatj 'ne gojen hóndj vandan/vanaaf gekómme! = Doe kums oet 'n verwirpelike plaats en bös zelf naovenantj; gebroek es doeadmaeker wen 'nen aangespraokene zien plaats van kómaaf zaet es antjwaord oppe gestèldje vraog:

  A: Wo kums toe vandan?

  B: Van Lin/...

  A: Dao is nannoeatj 'ne gojen hóndj vandan gekómme!

• de gebeten hóndj zeen: dae persoean zeen dae ónterech van alles de sjoud krieg
• Det guns se nag gènnen hóndj (naodrök op hóndj): Det guns se nemes.
• Es 't 'nen hóndj gewaes waas, haw d'r dich inne vot gebete! = Zeuk baeter in 't vervolg! (Det wuuert gezag op 't tiedspuntj van 't (trögk)vinje van get doren helper bie 't zeuke nao get det - in 't oeardeil van daen helper - good te vinje waas.)
• fjoenke wie 'nen hóndj: kruuene vanne pien, wie 'nen hóndj joenkert
• gefrunsjeldj of(wen) 'nen hóndj 't in zien vot gadj haet: hieël erg verfrunsjeldj (wie euver gekräökeldj tekstiel)
• d'n hóndj op zeen: kepót of verslete zeen, nimmieë in staot zeen toet doorgaon
• d'n hóndj zeen vlege: neet gans good van verstandj zeen
• d'n Hóndj zeik! = 'n klankpersiflage op gezóndjheid wen me de glazer klink.
• kieke wie 'ne geslagen hóndj: haopeloos kieke, verslage kieke
• Kums se-n euveren hóndj, dan kums se-n ouch euvere stert: Wens se groeate perblemen euverwónnen höbs, dan mós se dich neet dore klènder perbleme de mood laoten aafnumme.
• e laeve wie 'nen hóndj höbbe: door 't doon van anger luuj e slech laeven höbbe
• (wied) oppen hóndj zeen: kepót of verslete zeen, nimmieë in staot zeen toet doorgaon (gezag van dinger)
• eine volge wie 'nen hóndj: hieël troew en volgzaam zeen, good loesteren en bevaelen of opdrachten opvolgen of oetveure
• mitten hóndj wanjele (Nederlandjs: de hond uitlaten)
• Wen de hónj inne stekker biete zeen 't de tenj die riete: Neet de miens zelf mer 't middel det t'r gebroek is 't sjoud.
• Wo is d'n hóndj? = Wuuert bie 'n speelse drejjendje bewaeging vanne handj ómme kop vannen hóndj haer gezag.
• zich verstaon wie (de) katten en (de) hónj: ummer ruzing höbbe mitein
• zoea bekindj wie 'ne bóntjen hóndj: door slechte faam bekindj
• zoea heis wie 'nen hóndj: 'n gram kael höbbendj, ram heis
• zoea kepot wie 'nen hóndj / zoea kepot wie 'n huundje: doeadmeug
• zoea krank wie 'nen hóndj / zoea krank wie 'n huundje: hieël krank
• zoea meug wie 'n huundje: gans kepot zeen vanne meugigheid
• Die keukskes guuefs se nanneet anen hóndj; zelfs de hinne vraete die neet!

Kómaaf

• Oet 't Aadnederlandjs: hund, oet 't Aadgermaans: *hundaz, euver Indogermaans *ḱunto- vanne wortel *ḱwō.

Vermeljing

• Bakkes, Pierre: Mofers Waordebook, Stichting Mofers Waordebook (2007); p. 162-163, 467.

Verbuging

		inkelvaad		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison
nom.	sjrif	hóndj		hónj
	IPA	/hʊ́ɲɟ/		/hʊ̀ɲ/
dim.	sjrif	huundje	huundjen	huundjes
	IPA	/hʉ̜̀ɲ̊ce/	/hʉ̜̀ɲ̊cen/	/hʉ̜̀ɲ̊ces/	/hʉ̜̀ɲ̊cez/
dat.	sjrif	hóndj		hónj
	IPA	/hʊ́ɲɟ/		/hʊ̀ɲ/

		inkelvaad		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison
nom.	sjrif	hóndj		huunj
	IPA	/hʊ́ɲɟ/		/hʉ̜̀ɲ/
dim.	sjrif	huundje	huundjen	huundjes
	IPA	/hʉ̜̀ɲ̊ce/	/hʉ̜̀ɲ̊cen/	/hʉ̜̀ɲ̊ces/	/hʉ̜̀ɲ̊cez/
dat.	sjrif	hóndj		huunj
	IPA	/hʊ́ɲɟ/		/hʉ̜̀ɲ/

Raod

De mieëvaadsvorm hónj is d'n aje vorm dae op vandaag minder gebroek wuuert.

Oetgesjreve tuuen

hó~ndj, hó\nj > huu\nj, huu\ndje

In anger spraoke

• Fins: koira
• Frans: chien m
• Hindi: कुत्ता^(hi:) m
• Ieslandjs: hundur m
• Luuksembörgs: Hond m
• Ingels: dog
• Nederlandjs: hond g
• Pruus: Hund m
• Spaans: perro m
• Zieëws: 'ond m
• Zweeds: hund g

Wirkwaord

Neet-lemma

hóndj /hʊ̀ɲɟ/

1. (neet-lemma) inkelveljigen derdje-persoeansvorm (det) innen hujigen tied van hónje
2. (neet-lemma) mieëveljigen twieëdje-persoeansvorm (geer) innen hujigen tied van hónje
3. (neet-lemma) mieëveljige gebi-jjendje wies van hónje

Aafbraeking

• hóndj