hóndj

Algemein Gesjreve Limburgs

Zelfsjtendig naamwaord

hóndj m (Nederlands: hond)

Mofers: hó~ndj (hó\nj > huu\nj, huu\ndje)

Verbuging

hunj, hundje

Mofers

Zelfstenjig naamwaord

Lemma

hóndj m /hʊ́ɲɟ/

(bieëster) Canis lupus familiaris: e roufbieës det vanne wouf aafstamp en es hoesdeer gehaje wuuertj

Aafbraeking

hóndj

Synonieme

↓kielf, ↓kiellef, woef

Aafleijinge

hónje
hónjsaap, hónjsbak, hónjsbelasting, hónjsdaag, hónjskäök, hónjsker, hónjskloeat, hónjskoeaj, hónjskoet, hónjskoosjmós, hónjskringdje, hónjslaeve, hónjsmeug, hónjspot, hónjsras, hónjsroeas, hónjsveldj, hónjsvloea, hónjsvoor, hónjsvot, hónjsvrek, hónjswaer, hónjswelp
bandjhóndj, blinjenhóndj, bloodhóndj, bóshóndj, driefhóndj, haofhóndj, hoeshóndj, hulphóndj, jachhóndj, kittinghóndj, kirmeshóndj, rashóndj, sjieëpershóndj, sjoeathóndj, straothóndj, waakhóndj, windjhóndj, zieëhóndj, zweinhóndj

Verwantje wäörd

blaffe, bletsje, bloeffe, fjoenke, hule, joenkere, kaffe, keffe
knaok, poezel
afghaan, assebakras, bletsjbaer, boekser, dolmaasjer, fiks, giezzel, herder, kanis, löbbes, piensjer, poeddel, raekel, takske, teef

Zagswies

bekindj zeen/staon wie 'ne bóntjen hóndj: euveral bekindj staon wie 'ne verloupen tuup
get aafsjödde wie 'nen hóndj de raenge
Daen hóndj kan laezen en sjrieve: Daen hóndj haet 'n dudelike, eige persuuenlikheid.
Dao blief/kiek/kump gènnen hóndj haer: Nemes haet intresse daoveur.
Dao is nannoeatj 'ne gojen hóndj vandan/vanaaf gekómme! = Doe kums oet 'n verwirpelike plaats en bös zelf naovenantj; gebroek es doeadmaeker wen 'nen aangespraokene zien plaats van kómaaf zaet es antjwaord oppe gestèldje vraog:
A: Wo kums toe vandan?

B: Van Lin/...

A: Dao is nannoeatj 'ne gojen hóndj vandan gekómme!
de gebeten hóndj zeen: dae persoean zeen dae ónterech van alles de sjoud krieg
Det guns se nag gènnen hóndj (naodrök op hóndj): Det guns se nemes.
Es 't 'nen hóndj gewaes waas, haw d'r dich inne vot gebete! = Zeuk baeter in 't vervolg! (Det wuuert gezag op 't tiedspuntj van 't (trögk)vinje van get doren helper bie 't zeuke nao get det - in 't oeardeil van daen helper - good te vinje waas.)
fjoenke wie 'nen hóndj: kruuene vanne pien, wie 'nen hóndj joenkert
gefrunsjeldj of(wen) 'nen hóndj 't in zien vot gadj haet: hieël erg verfrunsjeldj (wie euver gekräökeldjen tekstiel)
d'n hóndj op zeen: kepót of verslete zeen, nimmieë in staot zeen toet doorgaon
d'n hóndj zeen vlege: neet gans good van verstandj zeen
d'n Hóndj zeik! = 'n klankpersiflage op gezóndjheid wen me de glazer klink.
kieke wie 'ne geslagen hóndj: haopeloos kieke, verslage kieke
Kums se-n euveren hóndj, dan kums se-n ouch euvere stert: Wens se groeate perblemen euverwónnen höbs, dan mós se dich neet dore klènder perbleme de mood laoten aafnumme.
e laeve wie 'nen hóndj höbbe: door 't doon van anger luuj e slech laeven höbbe
(wied) oppen hóndj zeen: kepót of verslete zeen, nimmieë in staot zeen toet doorgaon (gezag van dinger)
eine volge wie 'nen hóndj: hieël troew en volgzaam zeen, good loesteren en bevaelen of opdrachten opvolgen of oetveure
mitten hóndj wanjele (Nederlandjs: de hond uitlaten)
Wen de hónj inne stekker biete zeen 't de tenj die riete: Neet de miens zelf mer 't middel det t'r gebroek is 't sjoud.
Wo is d'n hóndj? = Wuuert bie 'n speelse drejjendje bewaeging vanne handj ómme kop vannen hóndj haer gezag.
zich verstaon wie (de) katten en (de) hónj: ummer ruzing höbbe mitein
zoea bekindj wie 'ne bóntjen hóndj: door slechte faam bekindj
zoea heis wie 'nen hóndj: 'n gram kael höbbendj, ram heis
zoea kepot wie 'nen hóndj / zoea kepot wie 'n huundje: doeadmeug
zoea krank wie 'nen hóndj / zoea krank wie 'n huundje: hieël krank
zoea meug wie 'n huundje: gans kepot zeen vanne meugigheid
Die keukskes guuefs se nanneet anen hóndj; zelfs de hinne vraete die neet!

Kómaaf

Oet 't Aadnederlandjs: hund, euver 't Aadgermaans: *hundaz, oet Indogermaans *ḱunto- vanne wortel *ḱwō.

Vermeljing

Bakkes, Pierre: Mofers Waordebook, Stichting Mofers Waordebook (2007); p. 162-163, 467.

Verbuging

		inkelvaad		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison
nom.	sjrif	hóndj		hónj
nom.	IPA	/hʊ́ɲɟ/		/hʊ̀ɲ/
dim.	sjrif	huundje	huundjen	huundjes
dim.	IPA	/hʉ̜̀ɲ̊ce/	/hʉ̜̀ɲ̊cen/	/hʉ̜̀ɲ̊ces/	/hʉ̜̀ɲ̊cez/
dat.	sjrif	hóndj		hónj
dat.	IPA	/hʊ́ɲɟ/		/hʊ̀ɲ/

		inkelvaad		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison
nom.	sjrif	hóndj		huunj
nom.	IPA	/hʊ́ɲɟ/		/hʉ̜̀ɲ/
dim.	sjrif	huundje	huundjen	huundjes
dim.	IPA	/hʉ̜̀ɲ̊ce/	/hʉ̜̀ɲ̊cen/	/hʉ̜̀ɲ̊ces/	/hʉ̜̀ɲ̊cez/
dat.	sjrif	hóndj		huunj
dat.	IPA	/hʊ́ɲɟ/		/hʉ̜̀ɲ/

Raod

De mieëvaadsvorm hónj is d'n aje vorm dae op vandaag minder gebroek wuuert.

Oetgesjreve tuuen

hó~ndj, hó\nj > huu\nj, huu\ndje

In anger spraoke

bewirk

Algemein Gesjreve Limbörgs: hóndj

Aadkirkslavisch: пьсъ^(cu:) m
Afrikaans: hond
Albanees: qen m
Arabisch: كلب^(ar:) m
Armeens: շուն (šun)
Azerbeizjaans: it, köpək
Basjkiers: эт (èt)
Baskisch: txakur^(eu:)
Bengaals: কুকুর^(bn:)
Bölgaars: куче^(bg:) ó, пес^(bg:) m
Bretóns: ki^(br:) m
Centraal-Bikol: ido^(bcl:)
Daens: hund^(da:) g
Esperanto: hundo
Elfdaals: rakke^(ovd:) m
Fins: koira, hauva, hunttu^(fi:)
Frans: chien m
Grieks (klassiek): κύων m of v
Grieks (nuuj): σκύλος m

Hindi: कुत्ता^(hi:) m
Hóngaars: kutya
Ieslandjs: hundur^(is:) m
Indonesisch: anjing
Ingels: dog^(en:)
Japans: 犬^(ja:)
Kazachs: ит
Khmer: ឆ្កែ (chkae)
Koreaans: 개^(ko:)
Lets: suns m
Litouws: šuo
Luuksembörgs: Hond
Macedonisch: куче^(mk:) ó, пес^(mk:) m
Maltees: kelb m
Nederlandjs: hond g
Oekraïens: собака^(uk:) m of v, пес^(uk:) m
Oezbeeks: it
Paiwaans: vatu^(pwn:)
Perzisch: سگ^(fa:)

Pools: pies m
Portegees: cão^(pt:) m
Pruus: Hund^(de:) m
Remeens: câine^(ro:) m
Russisch: пёс^(ru:) m, собака^(ru:) v
Servisch: куче^(sr:) ó, kuče^(sr:) ó, пас^(sr:) m
Siamees: สุนัข (su.nak)
Sjekkisch: pes m
Sjinees: 狗^(zh:), 犬^(zh:)
Spaans: perro m
Swahili: mbwa
Tadzjieks: кучук^(tg:), саг^(tg:)
Tibetaans: ཁྱི (kiy)
Törkmeens: it
Törks: köpek^(tr:)
Viëtnamees: chó^(vi:)
Witrussisch: пёс^(be:) m, сабака^(be:) m
Zieëws: 'ond m
Zweeds: hund^(sv:) g

Wirkwaord

Neet-lemma

hóndj /hʊ̀ɲɟ/

(neet-lemma) inkelveljigen derdje-persoeansvorm (det) innen hujigen tied van hónje
(neet-lemma) mieëveljigen twieëdje-persoeansvorm (geer) innen hujigen tied van hónje
(neet-lemma) mieëveljige gebi-jjendje wies van hónje

Aafbraeking

hóndj