zeen

Algemein Gesjreve Limburgs[bewirk]

Wirkwaord[bewirk]

zeen (Nederlands: zijn)

Mofers: zee~n ((doe) bös, is, waa~s, wo~re, gewae\s)

Verveuging

is, waor, gewaes

Wirkwaord[bewirk]

zeen (Nederlands: zien)

Mofers: zee~n (zuu~t, zaa~g, zo~ge, gezee~n)

Verveuging

zuut, zoog, gezeen

Mofers[bewirk]

Wirkwaord[bewirk]

Lemma[bewirk]

zeen [esse] /zé:n/

(koppelwirkwaord) stèltj twieë waerd geliek aan einanger
Jan is 'ne sjoester.
(koppelwirkwaord) toet 'n groep behuuere
'n Vleeg is 'n insek.
(koppelwirkwaord) 'n eigesjap höbbe
Waat bös doe misselik vandaag!
(ergatief) zich örges bevinjen of prezent zeen
Ich kan neet aankómme; ich bön noe in Spaanje.

Is nag kóffe in hoes?
(ergatief) drök 'ne feiteliken toestandj, 'n winselikheid of d'n aard van get oet
Wie is 't nag mit dich?
(óneuvergenkelik) ane beurt zeen
Pak dich daen dobbelstein; doe bös!
(ónpersuuenlik) (zeen te) drök 'n meugelikheid of 'ne noeadzaak oet
Det is neet te doon zoea.

Det is nag te bezeen wie det geit.
(modaal) maak de voltoeadjen tied van e wirkwaord det ergatief of passief is
Is hae al gekómmen of is hae nanneet gesjaore wore?
(modaal) (euvergenkelik) guuef aan det m'n eweg is veur get te doon
Ich bön dae Jan haolen oppe staasje.
(synoniem) anger waord veur bestaon
Dao is laeve nao d'n doead.

Aafbraeking

zeen

Aafleijinge

daozeen, daozeendje, verlaege-zeen

Zagswies

bie kómme/zeen: in 'n bewóste staot kómme/zeen
Det is (ouch).
Det is/zeen/waas/wore nans ('ne/'n/e) ... (naodrök op zeen, gevolg door e zelfstenjig naamwaord): Det is/... 'ne richtige ...
Det wore nans wintjers in daen tied.
Det 't is waat 't wiltj (naodrök op is en wiltj): Det intresseert mich neet.
emes laote veur waat t'r is
emes veur zeen (naodrök op veur): ieëre zeen es emes anges mit get, get ieëre gedaon höbben es 'nen angere
es get is/waas: es get loos is, es get ane handj is
Bel mich mer es get is.
't Is ... gewaes (naodrök op gewaes, wuuert gebroek mit 'n tiedsbepaoling): d'n Aangegaeven tied is al veurbie.
't Is al ach oere gewaes en die zeen nanneet hie.
't Is mich get! (naodrök op is) = Det is mich 'nen toestandj!
Waat neet is, kan kómme (naodrök op is en kómme): d'n Toestandj dae noe neet dao is, kan nag óntstaon, dus haad goje mood.
Waem is? = Waem is ane beurt?

Verveuging[bewirk]

		ich		doe		det		veer		geer		zie		deilwaord
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison
hujigen tied	sjrif	bön		bös		is		zeen		zeentj †zeetj böntj		zeen		zeendje
hujigen tied	IPA	/bœ̀n/		/bœs/	/bœz/	/ɪs/	/ɪz/	/zé:n/		/zè:ɲ̊c/ /zè:c/ /bœ̀ɲ̊c/	/zè:ɲɟ/ /zè:ɟ/ /bœ̀ɲɟ/	/zé:n/		/zè:ɲɟə/
vergangen tied	sjrif	waas ↓woor		woors ↓waas		waas ↓woor		wore	woren	woortj woort		wore	woren	gewaes
vergangen tied	IPA	/wá:s/ /wò:r/	/wá:z/ /wò:r/	/wò:r̥s/ /wá:s/	/wò:rz/ /wá:z/	/wá:s/ /wò:r/	/wá:z/ /wò:r/	/wó:rə/	/wó:rən/	/wò:r̥c/ /wò:r̥t/	/wò:rɟ/ /wò:rd/	/wó:rə/	/wó:rən/	/ɣə'wɛ̀:s/	/ɣə'wɛ̀:z/
vergangen tied (kónjunktief)	sjrif	woor		woors		woor		wore	woren	woor		wore	woren	gewaes
vergangen tied (kónjunktief)	IPA	/wò:r/		/wò:r̥s/	/wò:rz/	/wò:r/		/wó:rə/	/wó:rən/	/wò:r/		/wó:rə/	/wó:rən/	/ɣə'wɛ̀:s/	/ɣə'wɛ̀:z/
gebi-jjendje wies (hujigen tied)	sjrif			bön!				zene-v'r		zeentj †zeetj böntj
gebi-jjendje wies (hujigen tied)	IPA			/bœ́n/				/zé:nəvər/		/zè:ɲ̊c/ /zè:c/ /bœ̀ɲ̊c/	/zè:ɲɟ/ /zè:ɟ/ /bœ̀ɲɟ/
gebi-jjendje wies (vergangen tied)	sjrif			waas!				wore-v'r		woor
gebi-jjendje wies (vergangen tied)	IPA			/wá:s/	/wá:z/			/wó:rəvər/		/wò:r/
substantivering		infinitief		gerundium I		gerundium II		supinum				participium
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal		liaison		radikaal		liaison
	sjrif	zeen		—		zeen waeze	zeen waezen	—				—
	IPA	/zé:n/		—		/zé:n/ /wɛ́:ze/	/zé:n/ /wɛ́:zen/	—				—

Raod

De vorm "zin" inplaats "zeen" kump sporadisch veur in 't Mofers, meh wuuert euver 't algemein es boetedörps gezeen. In 't Mofers wuuert "zin" bao oetsloetendj gebroek veur e grammatikaal waord wie "Zie zin dao gewaes." en noeatj op 't lèste van 'ne zats.

Bakkes guuef eine kieër veuren inkelveljigen imperatief de vorm bón op: Bón mer altied belaef; det is 't bèste.

In anger spraoke[bewirk]

[1]

bewirk

Algemein Gesjreve Limbörgs: zeen

Albanees: është^(sq:), jam, janë^(sq:)
Baskisch: izan^(eu:), egon^(eu:)
Bretóns: bezañ^(br:)
Cornisch: bones^(kw:)
Fins: olla
Frans: être
Ingels: be^(en:)
Japans: だ^(ja:), いる^(ja:)
Luuksembörgs: sinn^(lb:)

Macedonisch: сум^(mk:)
Nederlandjs: zijn
Pools: być^(pl:)
Pruus: sein^(de:)
Sjinees: 是^(zh:)
Slowaaks: byť^(sk:)
Spaans: ser, estar^(es:)
Volapük: binön^(vo:)
Zweeds: vara

Wirkwaord[bewirk]

Lemma[bewirk]

zeen [videre] /zé:n/

(euvergenkelik) waarnumme mitte ouge
Zuus toe waat ich zeen?
(óneuvergenkelik) 't vermeugen höbbe mitte ouge get te kónne waarnumme
Zelfs nao 't óngelök kós t'r nag zeen.
(euvergenkelik) gerich mit aandach get waarnumme mitte ouge
(euvergenkelik) (zeen det) drök oet det m'n örges bie mót oetkieke
Zeen des te neet te hel veurs oppe snelwaeg; dao kómmen óngelökke van-e.
(synoniem) anger waord veur besjouwe
Ich zeen det es 'n slechte gebeurtenis.

Aafbraeking

zeen

Aafleijinge

zeendjerouge
aafzeen, aanzeen, bezeen, euverzeen, herzeen, inzeen, oetzeen, óntzeen, opzeen, trögkzeen, verzeen, veurzeen

Verwantje wäörd

zich
kieke

Zagswies

Dao vergeit tich huueren en zeen: Dao is hèls väöl herrie.
get zeen mit 'n half oug: get ónmiddellik (sónger mote te hove doon) kónne waarnumme
emes neet kónne zeen of luchte: emes neet kónnen oetstaon, emes hate
gei leech zeen ("videre"): neet slum zeen
mit gèn ouge te zeen zeen (naodrök op ouge): ónterech neet op 'n plaats zeen
Ofs te dem/det/die noe höbs of neet zuus! = 't Geit zich óm get van gèn waerd; maak dich noe gènnen diekke!
örges veur zeen (naodrök op zeen): örges veur zorge
sterkes zeen: 't bewószeen dreige te verleze
Es einen dich hel taenge de ster huitj kóns te good effekes sterkes zeen.
Toet v'r ós weer zeen: es aafsjied (Nederlandjs: tot weerziens, tot ziens), döks oetgebrèdj in 't aafsjiedsdialoog:
A: Toet v'r ós weer zeen.

B: En anges toet (later) inne hèl.
ziene geis zeen kroepe: mit groeate taengezin in 'nen toestandj terech kómme
Es ich de ganse middig mit dem mót blieve kalle zeen ich miene geis kroepe.
zólle zeen det ...: daoveur zorge det ...
't Zuut zich (hieël) get aan (naodrök op aan): Es te-n 't zuus, maak 't (neet gans terech) 'nen depen indrök.
't Zuut/zoog zich aan of ...: 't Zuut/zoog oet ofwen ...
Gister zoog 't zich aan of 't góng ónwaere, meh det is toch oetgebleve.

Verveuging[bewirk]

		ich		doe		det		veer		geer		zie		deilwaord
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison
hujigen tied	sjrif	zeen		zuus		zuut zuutj		zeen		zeentj		zeen		zeendje
hujigen tied	IPA	/zè:n/		/zʉ̜́(:)s/	/zʉ̜́(:)z/	/zʉ̜́(:)t/ /zʉ̜́(:)c/	/zʉ̜́(:)d/ /zʉ̜́(:)ɟ/	/zé:n/		/zè:ɲ̊c/	/zè:ɲɟ/	/zé:n/		/zè:ɲɟə/
vergangen tied	sjrif	zaag ↓zoog		zaags ↓zoogs		zaag ↓zoog		zoge	zogen	zoog †zoogtj		zoge	zogen	gezeen
vergangen tied	IPA	/zá:x/ /zò:x/	/zá:ɣ/ /zò:ɣ/	/zá:xs/ /zò:xs/	/zá:ɣz/ /zò:ɣz/	/zá:x/ /zò:x/	/zá:ɣ/ /zò:ɣ/	/zó:ɣə/	/zó:ɣən/	/zò:x/ /zò:xc/	/zò:ɣ/ /zò:ɣɟ/	/zó:ɣə/	/zó:ɣən/	/ɣə'zé:n/
vergangen tied (kónjunktief)	sjrif	zoog		zoogs		zoog		zoge	zogen	zoog		zoge	zogen	gezeen
vergangen tied (kónjunktief)	IPA	/zò:x/	/zò:ɣ/	/zò:xs/	/zò:ɣz/	/zò:x/	/zò:ɣ/	/zó:ɣə/	/zó:ɣən/	/zò:x/	/zò:ɣ/	/zó:ɣə/	/zó:ɣən/	/ɣə'zé:n/
gebi-jjendje wies	sjrif			zeen! †zuuch!				zene-v'r		zeentj!
gebi-jjendje wies	IPA			/zè:n/ /zʉ̜́:x/	/zè:n/ /zʉ̜́:ɣ/			/zé:never/		/zè:ɲ̊c/	/zè:ɲɟ/
substantivering		infinitief		gerundium I		gerundium II		supinum				participium
		radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal	liaison	radikaal		liaison		radikaal		liaison
	sjrif	zeen		—		zeen		zenentaere		zenentaeren		gezeen
	IPA	/zé:n/		—		/zé:n/		/zé:nən̥'tɛ̀:re/		/zé:nən̥'tɛ̀:ren/		/ɣə'zé:n/

In anger spraoke[bewirk]

[1]

bewirk

Algemein Gesjreve Limbörgs: zeen

Albanees: shoh^(sq:)
Arabisch: رأى^(ar:)
Frans: voir
Hindi: देखना^(hi:)
Ingels: see^(en:)
Japans: 見る^(ja:)
Koreaans: 보다^(ko:), 뵙다^(ko:)
Litouws: regėti^(lt:)
Nederlandjs: zien^(nl:)

Pools: widzieć^(pl:)
Pruus: sehen^(de:)
Russisch: видеть^(ru:)
Spaans: ver
Tadzjieks: дидан^(tg:)
Tagalog: makita^(tl:)
Viëtnamees: xem^(vi:)
Zweeds: se

Zelfstenjig naamwaord[bewirk]

Neet-lemma[bewirk]

zeen ó /zé:n/

(gerundium) gerundium II van zeen

Raod

Deze vorm (gerundium II taenge I) geldj es (neutraal) spraokgebroek sónger negatieve bieklank.

De vörm vanne wirkwäörd "zeen (esse)" en "zeen (videre)" kómmen hie euverein.

Aafbraeking

zeen

Aafleijinge

[esse] verlaege-zeen

Verbuging[bewirk]

		inkelvaad		mieëvaad
		radikaal	liaison	radikaal	liaison
nom.	sjrif	zeen		—
nom.	IPA	/zé:n/		—
dim.	sjrif	—		—
dim.	IPA	—		—
dat.	sjrif	zeen		—
dat.	IPA	/zé:n/		—

Wirkwaord[bewirk]

Neet-lemma[bewirk]

zeen /zè:n/

(neet-lemma) inkelveljigen ieëste-persoeansvorm (ich) innen hujigen tied van zeen
(neet-lemma) inkelveljige gebi-jjendje wies van zeen

Raod

Dees vörm geljen allein veur 't wirkwaord "zeen (videre)".

Aafbraeking

zeen

Variaasje

[2] †zuuch

Wirkwaord[bewirk]

Neet-lemma[bewirk]

zeen /zé:n/

(neet-lemma) mieëveljigen ieëste-persoeansvorm (veer) innen hujigen tied van zeen
(neet-lemma) mieëveljigen derdje-persoeansvorm (zie) innen hujigen tied van zeen

Raod

De vörm vanne wirkwäörd "zeen (esse)" en "zeen (videre)" kómmen hie euverein.

Aafbraeking

zeen